Vlerick onderzoek vested leadership
24/09/2020

De overheid: waar verankerend digitaal leiderschap thuis zou moeten zijn

Lees hier de eerste inzichten uit het AXI & Vlerick Business School onderzoek over hoe de overheidssector de veranderingen aanvoelt, hoe ze die aanpakt, en waar de voornaamste hinderpalen liggen.

 

 

De overheid staat vandaag centraal in de strijd om enerzijds een gezondheidscrisis in te dijken, en anderzijds de economische weerslag ervan op te vangen. De crisis komt als katalysator boven op de evolutie die de sector doormaakt, nl. een transformatie die van de respectievelijke organisaties in de sector proactieve, wendbare machines moet maken, waarin nieuwe digitale en organisatorische modellen een voorname rol spelen. Midden deze transformatie is de nood aan verankerend digitaal leiderschap hoger dan ooit tevoren.

 

AXI en Vlerick Business School onderzoeken samen hoe de overheidssector de veranderingen aanvoelt, hoe ze die aanpakt, en waar de voornaamste hinderpalen liggen. Dit artikel vat de eerste inzichten samen uit een interviewronde bij sleutelfiguren in de digitale transformatie van de overheid.

 

 

Wat is verankerend digitaal leiderschap?

 

Digitaal leiderschap is het ingrediënt dat de transformatie van innovatief kleinschalig naar impactvol grootschalig tilt. De overheid heeft geen gebrek aan innovatieve impulsen, al mag het altijd meer zijn, zo spreken de onderzoekspartners zich uit. Maar het ontbreekt de sector aan leiders die met die innovatieve aanpak voorbij het experiment of project ook volledige organisaties transformeren en de kracht van nieuwe digitale technologie exploiteren.

 

De verantwoordelijkheden van verankerend leiderschap laten zich als volgt samenvatten:

 

  • Het aanmoedigen van adoptie van digitale technologie in de overheid door middel van co-creatie met burgers en/of partners 
  • Het zich positioneren als architecten die digitale opportuniteiten exploiteren en ondersteunen met een flexibele Enterprise Architecture 
  • Het actief op zoek gaan naar hergebruik van nieuwe en bestaande digitale en organisatorische bouwblokken 
  • Het organiseren van uitwisseling van digitale assets binnen en buiten de overheidssector 
  • Het vrijwaren en alloceren van middelen om digitale transformatie op grote schaal te versnellen 
  • Het toepassen van principes van de wendbare organisatie

 

En laat net dat hetgeen zijn dat de overheid nodig heeft om zich een positie als regisseur in de maatschappij aan te kunnen meten, wat het streefdoel is.

 

 

Wat is de precieze uitdaging?

 

Uniek aan de overheid is dat ze inclusief moet denken en handelen. Ook als digitaal de efficiëntere oplossing is, moeten andere kanalen openblijven voor zij die zich niet kunnen of willen wenden tot digitale kanalen. Dat zorgt ervoor dat niet altijd de vereiste energie aan digitale transformatie kan gewijd worden en dat interne en externe weerstand roet in het eten dreigen te gooien bij het introduceren van nieuwe manieren van werken en technologieën.

 

De overheidssector torst ook een reputatie met zich mee, zowel van een gebrek aan innovatie als van een beperkte wil tot samenwerking over departementen heen. We hoorden inderdaad dat niet alle individuen of diensten even gemakkelijk te betrekken zijn in innovatieve samenwerkingen. Maar dat blijkt niet door iedereen bevestigd te worden in de interviews. Men erkent de moeilijkheid om alle partners aan boord te houden, maar het verzamelen van een coalitie om aan organisatie-overschrijdende innovatie te doen is doorgaans geen probleem. De overheidssector is dan ook een heel diverse en grote sector met uiteenlopende digitale maturiteit en verschillende graden van digitaal leiderschap.

 

Tot slot is verankerend digitaal leiderschap in heel veel omstandigheden het knelpunt van digitale transformatie, ook buiten de overheid. Het is het minst sexy aspect van innovatie. Het gaat niet om mooie experimenten, het brengen van inspiratie of flitsende buzzwords, maar wel om complexe materie zoals architectuur, interne mobiliteit, schaalbaarheid en portfolio management.

 

 

Wat is de rol van een ecosysteem aanpak?

 

De coronacrisis heeft benadrukt dat geen enkele organisatie sterk genoeg is om elke storm op zichzelf te doorstaan, en dat samen vaak beter is dan alleen. Kort door de bocht is dat ook de bestaansreden voor het opkomende belang van ecosysteem denken. Het is een cruciaal concept voor verankerend digitaal leiderschap. De interviewresultaten ondersteunen deze stelling voluit. Elke sleutelspeler stelt dat ecosysteem denken een voorwaarde is voor succesvolle digitale transformatie. Het spreekt ook voor zich dat een burger eenzelfde niveau van dienstverlening verwacht in de verschillende overheidsinstanties waar hij of zij mee in contact komt. En de burger mag al helemaal niet het slachtoffer zijn van gebrekkige communicatie tussen overheidsdiensten onderling en tussen de overheid en perifere dienstverleners. De overheidssector richt zich dan ook meer en meer op het activeren van het brede veld aan partijen die in het ecosysteem actief zijn.

 

 

Wat zijn bekende succesfactoren?

 

Als de ambitie zoals eerder beschreven het opnemen van een regisseursrol is, in een ecosysteem dat actief digitale technologie inzet en uitwisselt voor een betere dienstverlening aan de burger, welke zijn dan de succesfactoren voor verankerend leiderschap in die context.

 

Uit de interviews kwamen de volgende elementen naar boven:

 

  • Grijp opportuniteiten zoals een crisis, een nieuwe bestuursverklaring, een noodzakelijke vernieuwing van een verouderd systeem, een vraag tot samenwerking, etc. onverminderd aan als een kans om zowel ecosysteem denken als digitale transformatie te introduceren. Wees wel duidelijk over intenties en wanneer deze zullen plaatsvinden. 
  • Win het vertrouwen van de belangrijkste stakeholders door consistentie in de boodschap die wordt gebracht en voeg de daad bij het woord. Met andere woorden er is geen plaats voor verborgen agenda’s, wel voor heel heldere doelstellingen die nadrukkelijk opgevolgd dienen te worden om ze waar te maken. 
  • Een goede architectuur is een wapen in de strijd om schaalbare oplossingen te brengen, en moet in staat zijn om in de toekomst andere partijen te koppelen. Dit kan nooit achteraf toegevoegd worden en moet dus a priori gedefinieerd worden. 
  • In het opnemen van een regierol is het opletten voor de zogenaamde dubbele pet. Bijvoorbeeld de overheid die zowel klant, opdrachtgever als controleur is, ligt moeilijk. Zorg voor goede rolafspraken en Chinese muren waar nodig. 
  • Politieke wil is altijd een factor die het verschil kan maken in de overheidssector. Gebruik het momentum als het er is. 
  • Om het ecosysteem denken te stimuleren kan men voor diensten en personen expliciete doelstellingen met betrekking tot samenwerking en partnerships opnemen. 
  • Digitalisering en organisatorische transformatie moeten hand in hand gaan. Het introduceren van nieuwe technologie moet je dan ook onvoorwaardelijk koppelen aan het herdenken van processen en structuren. 
  • Wees niet tevreden met een ‘Proof of Concept’-oplossing maar ga voor uitrol op grotere schaal van bij de start. 
  • In een ecosysteem zijn altijd partijen die toch niet mee willen. Start met een uitgestoken hand naar iedereen, maar wacht niet op partijen die niet meewillen. Te veel partners maakt een project vaak te log, en ten tweede komen de achterblijvers vaak later toch over de brug als je een succes hebt geboekt. Meer is dus niet altijd beter.

 

Bron: Vlerick Business School

Stuur ons uw reactie

 

Wij laten ons graag inspireren